Wellicht heb je nog nooit gehoord van ‘De Bloaze van Zunnebeke’?
Het gaat hier over een enclave van Zonnebeke die grotendeels samenvalt met ‘de Fortuinhoek’.
De naam van die hoek werd niet gestolen: hier had je de beste landbouwgrond van de hele huidige gemeente Langemark-Poelkapelle, die landbouwgrond was verdeeld over enkele welvarende boerderijen maar …
lag in de gemeente Zonnebeke.
Ik had het er al even over toen ik schreef over het ‘Pieleboetrechte’ stuk van de huidige Zonnebekestraat tussen Sebastopol en De Nachtegaal. (https://www.sint-juliaan.be/2024/05/08/pieleboet-rechte/)
De Fortuinhoek werd doorsneden door een kruis van twee wegen: De Chemins n° 12 en n° 23 (de huidige Hazeweidestraat) en de zéér drukke verbindingsweg Chemin n° 1 tussen Ieper en Roeselare (de huidige Roeselarestraat). Deze laatste was toen een van de drukste verbindingsassen in de regio, vandaar trouwens Chemin n° 1.
Die enclave van Zonnebeke had in het zuidelijk deel een toegangscorridor van amper een 20 meter breed!
In het noorden reikte de enclave van Zonnebeke tot aan het kruispunt van de huidige Brugseweg en de huidige Sint-Juliaanstraat.
Met andere woorden: de huidige parking bij het ontmoetingscentrum, OC De Hazebrug en het speelplein lagen toen … in Zonnebeke!
De reden waarom Zonnebeke zo’n enclave binnen de gemeente Langemark had?
Wellicht valt die te zoeken bij de vruchtbare landbouwgrond.
De inwoners van die enclave sloten wel méér aan bij het gemeenschapsleven van Sint-Juliaan (dus gemeente Langemark) dan bij hun eigen gemeente Zonnebeke, maar administratief én parochiaal waren het Zunnebekenaars: om de geboorte van hun kinderen aan te geven en om hun ‘Pasen’ te doen, moesten ze dus respectievelijk naar het gemeentehuis en de kerk van Zonnebeke! Parochiaal veranderde die situatie in 1909 bij de oprichting van de parochie Sint-Juliaan: toen werden de inwoners van de Fortuinhoek parochiaal bij Sint-Juliaan gevoegd, administratief bleven ze Zunnebekenaars.
Twee voortrekkers bij de pioniers van de wederopbouw van Sint-Juliaan na de Eerste Wereldoorlog waren Cyriel Petillion en Arseen Marant.
Cyriel was een echte Sintjeliensnaere, Arseen Marant was parochiaal een Sintjeliensnaere maar administratief een Zunnebekenaere.
Cyriel was aannemer en heeft heel veel gedaan voor de heropbouw van het dorp.
Het grootste deel van de eerste huizen werd door hem gebouwd. Hij hield zich echter niet alleen bezig met de materiële belangen maar ook met de geestelijke.
In het begin van de heropbouw kregen hij en Arseen Marant (woonde op de Fortuinhoek) bericht dat het parochiaal gebied terug zou verdeeld worden tussen Langemark en Zonnebeke (nadat Sint-Juliaan in 1909 een onafhankelijke parochie was geworden).
Cyriel en Arseen stelden een petitie op en verzamelden de handtekeningen van al de teruggekeerden om aan de bisschop het behoud van de parochie te vragen.
Beide pioniers liggen op de begraafplaats bij de kerk van Sint-Juliaan begraven.
Niettegenstaande de bewoners van de Fortuinhoek veel dichter betrokken waren bij Sint-Juliaan, zou het duren tot 1 januari 1977 wanneer de navelstreng van de Fortuinhoek met Zonnebeke eindelijk werd doorgeknipt en de gemeente Langemark een stuk groter werd.
Grenscorrecties en de loop van de Hanebeek…
Als je inzoomt op de geopuntkaart hierboven, zul je merken dat de enclave van de Fortuinhoek voor een groot stuk gevormd werd door de twee beken die door Sint-Juliaan stromen:
– Het westelijk deel door de Steenbeek (heette toen nog voor het ongemak eveneens ‘Haenebeke’, de beek veranderde van naam naar Steenbeek stroomafwaarts vanaf de duiker onder de Brugseweg, administratief heten beiden op vandaag om een of andere reden ‘Martjevaart’);
– Het noordelijk deel door de (kleine) Hanebeek (administratief op vandaag ‘Nieuwe beek’ genoemd, terwijl die beek er al eeuwen stroomt… Creatief zijn ze wel bij de overheid 😉 )
Het laatste deeltje van de (kleine) Hanebeek kende vóór de Eerste Wereldoorlog een andere loop: de Hanebeek stroomde door een duiker of buis onder de huidige Haezeweidestraat (op dezelfde plaats als op vandaag), maar maakte na die buis meteen een haakse bocht naar rechts om dan verder naast de Haezeweidestraat én een stukje Sint-Juliaanstraat uit te monden in de Steenbeek ter hoogte van de Brugseweg (op de plaats waar op vandaag de inrit van de traiteurzaak is).
Uit mijn kinderjaren (de jaren 1960) herinner ik mij dat op de percelen waar nu het speelplein, O.C. De Hazebrug en de parking bij de Hazebrug zijn een veel lager gelegen weide was.
Het traject van het vooroorlogse laatste deel van de Hanebeek was toen nog herkenbaar als een diepe moddergracht.
Ik herinner mij uit diezelfde periode dat er ooit een geparkeerde auto van voor de schoolmuur in de Sint-Juliaanstraat weggebold was en met zijn neus recht omlaag in die gracht stak, op de plaats waar op vandaag de inrit van de parking bij De Hazebrug is.
Met de heropbouw na de Eerste Wereldoorlog werd dat laatste stukje Hanebeek verlegd op de grens tussen het eerste en tweede perceel op die locatie (terug te vinden door in te zoomen op de kaart). Ik vermoed dat de gemeentegrens dan ook werd aangepast aan die nieuwe situatie van de verlegde Hanebeek waardoor het weideperceel waar nu het speelplein is, verdeeld was over Langemark én Zonnebeke.
Met de aanleg van het speelplein werd het laatste stuk Hanebeek voor wellicht de laatste keer verlegd: de beek werd ingebuisd tussen de Haezeweidestraat in een rechte lijn naar de bocht van de Steenbeek.
Dit maakte het mogelijk om via een grondruil met de buren een haakse perceelsgrens te bekomen aan de zuidkant van het speelplein (waar nu de haag is).
Foto’s uit het onderhandelingsdossier om de gemeente te motiveren om eind de jaren 1980 de weide te kopen om er een speelplein aan te leggen.
Het speelplein werd omheind en aangelegd door vrijwilligers bij en op kosten van de “VZW Speelpleincomité Sint-Juliaan”. Die VZW ging later samen met het Kermiscomité zodat het kermiscomité ook een rechtspersoonlijkheid werd.
De aangepaste VZW kreeg de naam “Comité Kermis- en Speelpleinwerking Sint-Juliaan”.
De (kleine) Hanebeek volgt op de foto’s nog de kronkelende loop zoals verlegd na de Eerste Wereldoorlog.
Bij de Brugseweg is de ‘Provinciale parking’ reeds aangelegd.
Oorspronkelijk omvatte het speelplein de héle weide. Later werd er aan de Steenbeekkant een onderhoudsstrook (zou ooit een écht wandelpad moeten worden…) afgeknaagd, aan de straatkant een parkeerstrook langs de Haezeweidestraat en nog later het deel waar nu OC De Hazebrug staat.
Eerste helft van de jaren 1970.
Met een vlot over het laatste eindje van de vroegere loop van de Hanebeek na een overstroming.
Lokatie: ongeveer waar zich nu de haag aan de zuidkant van het speelplein bevindt.
Op de foto sta ik op mijn vlot op grondgebied Zonnebeke, mijn zus op grondgebied Langemark, de enclave van de Fortuinhoek was toen nog niet overgedragen aan Langemark 🙂